Атта ду нохчийн къам дерриг а деза,
Байташ а кегаеш, хьерчадеш дош.
Амма ма г1орталахь цхьаъ нохчо везан,
Байташ а тоьура яц, тоьура дац дош.
*****
Даш хилла язъелла мархаш,
Сенбелла бистина бутт!
Йиш яц-кха дог дилла малхах,
Хиларах цу стиглахь и г1урт!
*****
Сийлахьчу доьналлин мох,
Д1абала ма хьерча сох!
Къарбина бойна сан букъ,
Ца лайна харцонийн дукъ!
*****
Берзлошна хьалха яьлларг
Гилла-борз хуьлу.
Уьстг1ашна хьалха яьлларг-м
Газа хуьлу.
*****
Сийначу б1аьргаша сенйина шело,
Хьаьрча сох 1ехавеш лепарах шен.
Дависа, ма яй хьо сан б1аьргийн серло,
Ма ч1ог1а ви-кха со сийналло лен.
*****
Дависа, и б1аьргаш ма хаза хьоьжу,
Малх санна лепаш ю цу йоь1ан юьхь
Кхечунга д1ахоьжу, кхинарг а лоьху,
Б1аьрзечу цу б1аьргийн кхоьлина юьхь
*****
Сийначу цу стигла, к1айн марха хилла,
Йаха хьо ластош схьа соьга а т1ам.
Амма сан дац т1емаш, ахьа бехк ма билла,
Сан дахар лаьттахь ду, сан жима 1ам.
*****
Ма хьежа малхе, б1аьрнур талхош,
Ма къийса хазалла цуьнца ахь!
Ткъа х1инца лела бала балхош,
Аптекехь эца куьзганаш!
*****
Ма тийса м1араш цициго санна,
Ас мохь ца аларх, лазво со!
Д1атий сан хьомениг цхьана ханна,
Т1къа т1аккха цергаш ирйо сох!
*****
Ма хьежа к1елд1ашхула соьга,
Ма хьежа б1аьргаш буог1абай!
Ас кхана дер ду собар хьоьга,
Ма хьежа кхана а соьга, х1ай!
*****
Ма сиха кхечи гуьйре вайна,
Сан са ма диси б1аьстена чохь.
Ткъа 1а т1екхаьччи, шело лайна,
Со-м виси гуьйрех хьоьгучохь.
*****
Нохчийн сий нохчийн йо1 деца!
Шовданан т1адам бу и!
Малх санна хаза и еца,
Пет1амат зезаг ду и!
*****
Хиллачу цу т1амт1ехь со висина техьа,
Дуьненахь лелаш дерг са ду те сан?
Со х1унда висина 1ожаллан сехьа,
Къизачу мостаг1ийн къизалла ган?
*****
Ма кхоадайша, нохчийн к1ентий,
Вовшен ала мерза дош!
Халонийн и шело хьерчарх,
Дег1ах эцна са д1ахьош!
*****
Со вац-кха Лондоне садо1а воьдуш
Х1ун до ас Лондонехь, ца хаьа мотт.
Ц1адуьйла цигара нохчий, со хьоьжу,
Ингалсийн мотт буьтуш, Нохчийчоь йотта!
15.12.22 шо.
1АЛАМАН А, 1АДЛАНАН А ЗАБАРШ
1аламан дийцар.
1алам 18 шо кхаьчна жима стаг, колледжехь шеца доьшуш болчу кегийра нахах дуьйцуш вара и шен ден йишина Заремина:
– Тхоьца доьшуш волчу цхьана к1антана дас, нанас зуда ялийна, 18 шо кхаьчча, – бохура цо.
– Муха зуда ялийна? – хоьттура ден йишас. Хьо-м вац зуда яло дагахь?
– Вац дера со-м, аса-м 20 шо кхаьчначу хенахь бен ялор яц! – ден йиша сапарг1ата яьккхира 1аламас.
– Йоь1ан масса шо ду, к1ентан 18 шо хилча? – хаьттира ден йишас.
– 16 шо ду-кх. Бера а ду цера-м…
– Ткъа бера леладой цу шимма?
– Ца леладо дера, – цецвелира 1алам. Бера а, уьш кхоьа а цара леладо-кх.
– Хьан цара?
– Дас, нанас а, массо а гергарчара леладо-кх!
1адлан хьалхара классера дешархо.
1адлан дукха инзаре цецваьлла вара, х1окху школехь болх беш йолчу, ден йишас Заремас дуьххьара школе валийча, шен хьехархочо Амнатас куьйг схьалаьцча а, реза воцуш:
– Схьа ма леца сан куьйг! – бохуш.
Жимма хан яьлча, д1авуьйлира и шен хьехархочух, хеста а йора 1адланас Амнат Мовладовна. Хьалхара классера к1ант х1инца школах а д1авулуш вара, классера берашца ловзуш а хазахетара цунна, цхьа дагахь доцуш х1ума юкъа ца доьллехьара.
– Лоьраш бог1уш бу вайн школе! Мехий деттара долуш бу уьш! – хабар даьржира класса чохь.
1адлан воьхна хьаьвзира, дуьххьара дагадеънарг – «Вада! К1елхьара вала!» – дара.
Классера бераш а дара цхьадерш доьхна хьийзаш, цхьадерш самукъа даьлла, стенна делахь а, вуьш хиллачух ца кхетара.
«Вада!» – ойлано юьхьара лаьцначух тера дара 1адланан кхин д1а кхоллаелла 1алашо.
Марчош санна йолчу к1айн халатех а хьаьрчина лоьраш классана чоьхьа бевлича, 1адлан классехь карош вацара цханна дешархочуна а, хьехархочунна а!
– Бераш, тахана шуна мехий деттара дац оха. Шун б1аьрса а, аша мел дег1даьккхина а дустура ду оха, цхьа а сакхат дуй а хьовсура ду тхо шун дег1аца. Мегар дуй? Дика бераш дуй шу? – хабаре елира уггара лекха йолу лор.
– Ду тхо дика бераш! Аша мехий ца диттичахьана! – самукъаделира берийн.
Ша-ша хьалха вала а г1ерташ, бераша шаьш дустийтара, шайн сирла б1аьрса а гойтура, шаьш цхьа а сакхат доцуш дашон седа санна ц1ена бераш дуйла а гойтура бераша. Шадериг а дика д1адоьдуш дара, цхьана лоьро фамили ца яьккхинехьара:
– Фаргиев 1адлан!
Ткъа Фаргиев 1адлан вацара! Шадолу бераш гонаха хаьвсира, Амнат Мовладовна а хьаьжира гонаха, лоьраш а хьаьвсира, шайна и 1адлан жима волуш дуьйна вевзаш волуш санна. Амма 1адлан вацара, хилла меттиг а бацара!
– Бераш, цхьаннена а гирий 1адлан? – хаьттира хьехархочо.
Берийн вовшен ца девзаш, дуьххьара вовшен гуш долуш санна хьежар гича, кхеташ дара – 1адлан царна юккъехь ца хилар.
Парташна бухахь а вацара 1адлан, ишкапашна т1ехьа а вацара, хьехархо шен истолана т1ехьа а хьжира – цигахьа а вацара к1ант. Береш, хьехархо, лоьраш шайн к1ант лехар шордан буьйлира, амма шуьйрачу уьйчахь а вацара к1ант. Кхин а шордира х1окхара к1ант лахар, амма арахь а, ишколан гонаха дитташна т1ехьа а карош вацара к1ант. Дени бохуш волу 1адланан доттаг1 ца хиллехьара т1епаза вайна ваьллера 1адлан.
– Суна-м хаъа 1адлан стенгахь ву… тхо переменехь лечкъаргах ловзуш д1алечкъачахь хила веза-кх и, – элира Денис, куьйг а лаьцна Амнат Мовладовна д1а а озаеш.
