«Dan üzünə deyilmiş şeirlər»
Harada «laçın» sözü varsa, orda bir ayrılıq var. O da olmuş Laçın rayonu işğalda ola, o da olmuş «laçın» sözü gözəl bir gənc şairin həm ilham mənbəyi, həm də həsrəti ola. Roma Xosrov Laçın rayonunun Alxaslı kəndindəndir. İlk dəfə «Pərvanə» ədəbi məclisində gördüm, qürurlu, cəld, çevik, həm də səliqə ilə geyinmiş bu cavan oğlan. Şeirlərini oxudu, diqqətimi çəkdi və sonra «yoxa çıxdı». «Pər – vanə”yə gəlmədi. O vaxtdan mətbuat səhifə – lərində, internet saytlarında ara-sıra imzasını gördüm. Uğurlu misralarına sevindim. Mən «Azərbaycan» jurnalında işlədiyimdən, demək olar ki, şeirin içində itib-batıram. İş ota – ğıma gəlsəniz, şeir qovluqlarının arxasında az qala görünmürəm. Yaxşı bir şeir axtarmaqdayam. Təəssüflər olsun ki, o yaxşı şeirlər də qarşıma azaz çıxır. Boz bir şeir yığını məni ayağının altına almaqdadır. Yaxşı ki, Romanın şeirlərini oxudum. Nəfəsim bir az genişləndi, gözlərim işıqlandı. Təəssüflər olsun ki, bu utancaq cavan oğlan başqalarından fərqli olaraq redaksiyaların qapısını heç vaxt döyməyib. İstedadsızlar redaksiyaların qapısını cəftə – sindən çıxarır, istedadlı adam döyəndə qapının cəftəsi yerinə düşür. Bu mənada Roma laxlayan qapını şeirləri ilə bir az yerinə oturtdu. Gənc şairin fərqli düşüncəsi, hadisələrə yeni münasibəti məni sevindirir. Baxanda şeirlərinin əksəriyyəti heca vəznindədir, amma bu fərqli heca intonasiyasıdır. Ənənəvi heca şeirlərindən, deyək ki, ritmi və səsi ilə fərqlənir. Mənə elə gəlir ki, hər bir şeirin səsi var və bu şeirlər də öz səsi ilə mövcuddur. «Pərvanə”yə gələn Roma ilə indiki Romanın arasında yer-göy qədər fərq var. O vaxt şairin şeirlərinin istiqaməti xoşuma gəlmişdi, məncə, bu, poeziyada əsas şərtdir. Elə şairlər var ki, onun şeirlərinin mənzili gedib şeir tullantılarına çıxır. Amma Romanın şeirlərinin yolu çiçəkli bir dağa və ya insan təfəkkürünün ən dərin qatlarına gedir. Şeirləri müxtəlif mövzulardadır. Ölüm, sevgi, vətən və qadın. Başlıca üslub səmimiyyətdir, fikirlərini misralarda dəqiq ifadə etməkdir.
Heyif ki, qapını döyə bilmirəm,
Sənin ürəyinə qıfıl asılıb.
Axı küçənizdə nə itim azıb,
Daha qucağına körpə qısılıb
Burda aşiqin yolunu kəsən əxlaqdır. Hər körpə hər gəlinin qucağında qırmızı yol işarəsidir. Məhz bu körpənin xatirinə «sizin qapınızda nə itim azıb? – deyilir. İstedadsız şair belə deyərdi: «Sizin qapınızda nə işim var?» İt burda fikrin güc – lənməsində mühüm rol oynayır. «Körpənin qa – dının sinəsinə qısılması» da həmin insana və bütövlükdə insanlığa qayğı və hörmət hissini özündə ehtiva edir.
Ölüm xəbərsiz gəlirmiş,
Kim deyir, deyib aparır.
O dünyaya hər bir kəsi
Bu dünya əyib aparır.
İlk anda diqqəti bu bənddə qafiyə çəkə bilər. Amma fikirləşəndə görürsən ki, bu dünyada ölənlərin hamısını əyib aparırlar. Birinci fiziki məna budur ki, dünya qapısından çıxanda başını aşağı əyməlisən ki, yuxarı dəyməsin. Yəni dünya evinin qapısı alçaqdır. İkinci və əsas məna budur ki, insanları əyib, sındırıb aparırlar.
Saniyələr elə bil
Ömür yox, küçə keçir.
Boylanırsan «divara»,
Baxırsan, gecə keçir.
Zaman dəyişir yaşı,
Vaxta baxmamaq olmur.
Saatın ölür daşı,
Vaxtı saxlamaq olmur.
Ürək saata oxşar,
Hər ikisi tələsir.
Saat ürəyi qovur,
Ürək nəfəsi kəsir.
Niyə bu şeiri bütöv yazdım? Romanın elə şeirləri var ki, yalnız onu bütöv yazanda fikir tam aydınlaşır. O təkcə misra şairi deyil. Bu şeirə fikir verin. Yaşadığımız və baş açmadığımız bu həyat və ömür saatın obrazında göstərilib. Saniyələrin işinə bax ki, elə bil ömrü deyil, küçəni keçir. Yəni dünya onun vecinə deyil. Saat mexanizmində göstərilən ömür çox maraqlı göründü mənə.
Romanın şeirlərinin yaşı qədimdir, təkcə mövzu etibarı ilə deyil, həm də deyiliş, intonasiya baxımından qədimdir.
Məsələn:
Qızılgülə baxdım, bir də şəklinə,
Yazığı kolundan dərib utandım.
Bu intonasiya təzəliyi göstərir ki, Roma bu şeirə gəlib çıxmaq üçün nə qədər şeirlər yazıb və bu şeirlər müəyyən təcrübənin məhsuludur. Yenə həmin şeirdən:
Yüz kərə yolunda qızardı üzüm,
Dolaşıb dilimdə qaldı çox sözüm.
Bir anda küçədə sataşdı gözüm,
Əlini yad əldə görüb utandım.
Nə qədər gözəl! Adamın üzü yarla üz-üzə dayananda qızarar, yəni aşiq utanar, üz də qızarar. Amma burda aşiqin üzü məşuqənin yolunda qızarır. Çünki onun əməllərindən, vəfasızlığından, əğyarla əlbir və dilbir olmasından qızarır. Romanın şeirləri yetkin şeirlərdir:
Nə qış bilsin, sazaq bilsin,
Özün qəmdən uzaq bilsin,
Qollarımı dayaq bilsin,
Sarılıb belin aldadım.
Bəlkə də, ədəbiyyatın bir adı da aldanmaqdır və ya aldatmaqdır. Amma gərək gözəl aldada biləsən. Elə bizim dünyaya gəlişimiz aldanmaqdır. Amma gözəl aldanmaq! Bir qadının belini qollarla aldatmağın özü də bir həyatdır. Əslində «belin» sözü ismin təsirlik halındadır. Burada «i» səsi düşüb. Yaxşı ki, düşüb. Qayda pozulub, yaxşı ki, pozulub. Bu, xalqdan gəlmədir. Xalq isə heç vaxt səhv eləmir.
Səni qara bəxtimin
Dağınıq cümləsində
Sonuncu nida bilib,
Ruhuma qida bilib
Gəzdim ehtiyac kimi.
«Qara bəxtin dağınıq cümləsi» elə həyatın özüdür. Əgər bu cümlə dağınıq yox, səliqəli olsaydı, həyat və sevgi şirin olmazdı. Əsl şairlik də elə bu dağınıq cümlələrdədir.
