UMRINING HAR BIR KUNI O‘N YILGA
CHO‘ZILGANLAR HAQIDAGI KITOB
Assalomu alaykum, qadrdonim Ilyosxon!
Xotiralaringizni o‘qib chiqdim. Kundaliklaringiz ichida yashadim, ochig‘i, o‘zimning boshimdan o‘tkazgan, ularga aynan o‘xshab ketadigan voqealar girdobiga tushib qoldim. Avvalo shuni aytay, Siz yuborgan zahotingizoq esse-romanni o‘qib chiqqan edim, ha, ishonavering, bir yarim kunda mutolaa qildim. Men asaringiz ichiga “singib” ketdim. Anchagacha Sizga hech narsa demadim. Siz mendan xafa ham bo‘lgandirsiz, ehtimol, biror og‘iz fikr aytish shuncha qiyinmikin, deb.
Mening hayratimni oshirgan narsa, eng avvalo, yozganlaringiz juda ravon va samimiy, yumor va og‘riqlar qorishib ketganligi, badiiy ifodaning ham rangin va yorqinligi edi. Bu mavzuda uncha-muncha yozuvchi shu taxlitda yozolmasligini bilganim uchun ham boshida biroz shubha bilan qaradim. Chunki, “Afg‘on mavzusi”da bilsa-bilmasa u-bu narsa qoralab, odamlarning e’tiborini tortish uchun yolg‘on-yashiqlarni yozib, ketma-ket kitoblar chiqarib, buning ortidan pul va obro‘ topaman, degan aksariyat tumtoqqalam va uyatsiz (uzr, boshqa so‘z topolmadim) kimsalarning qoralamalarini o‘qib, yuzimdan jonim chiqar darajada ter ko‘pchir, uyalib va jirkaniblar ketardim. Chunki, ularning ba’zi to‘qimalaridan ko‘nglim aynir, qo‘ling singur, inson qadri va qalbi bilan shuncha hazillashasanmi, urush haqida yolg‘on yozib bo‘lmaydi-ku, urush eng avvalo Insonning yuragini yaralaydi, o‘chmas jarohat va og‘riq soladi, urushda bo‘lgan odam urushdan qaytib kelmaydi, qaytib kelsa ham urushni o‘zi bilan birga olib keladi, yuragida qamab yashaydi-ku, degan o‘ylar azob beradi.
To‘g‘ri, urushda bo‘lgan odamning hammasi ham urush haqida yozavermaydi, bunga majbur ham emas. Axir, yozish qobiliyati hammaga ham berilmagan. Bu ayb emas. Yozuvchilik yuqmagan ekan, yozmaslik ayb emas, lekin qalam tebratishga iqtidoring bo‘lmasa ham, yozuvchilik yuqmagan bo‘lsa ham, urush mavzusini “o‘yin” qilib yozishing ayb.
Eh-he, ayrimlarni bilaman, urush nimaligini his qilmay, urushni ko‘rmay turib taxlam-taxlam nimarsalarni yozib, o‘zlaricha kitob chiqarishmoqda. Baraka topgur, odamlarni aldama, boshqa yo‘ldan yura qol, bu uyat, urush haqida yozish uchun hech narsani bo‘rttirma, faqat yuragingga quloq sol, o‘zi aytib turadi, yozaverasan, degim keladi.
Shu o‘rinda bir gapni aytay, ulug‘ ustozimiz O‘tkir Hoshimov “Tushda kechgan umrlar” romanini yozguncha yuzlab “afg‘onchi”lar bilan gaplashgandilar. Hatto menga ham romanning qo‘lyozmasini o‘qib chiqishga bergandilar. Asarda tasvirlangan har bir voqea, har bir detal haqida o‘sha yoqda bo‘lib qaytgan jangchilardan qayta-qayta so‘rab, ishonch hosil qilgach, nashrga bergandilar. Shunday ulkan yozuvchi bu mavzuda yozish osonmasligi, urush haqida yozayotib xato qilish urushda xato qilgandan ham yomon ekanligini his qilgandilar. Shuning uchun ham u kishining romani inson qalbi og‘riqlari, urush azoblarini mukammal ifoda etgan asarlar sirasiga kiradi.
Ilyosxon, qadrdonim! Siz bu qo‘lyozmangizni bemalol kitob qiling. Ishonaman, barcha quroldoshlarimizning xotirasida ko‘p voqealar qayta jonlanadi, balki bu biroz og‘riqli kechar. Lekin, afg‘on urushi ishtirokchisi bo‘lgan 18-20 yoshdagi yigitlarning, urushning har bir kunida umri o‘n yilga uzaygan, shu yoshida keksayib qolgan, urushdan qarib-qartayib, bu hayotda tiriklikning o‘zi bir ne’mat ekanligini his qilib qaytgan va bugun ham shunday o‘y bilan yashayotgan qismatdoshlaringizning qalbiga taskin bo‘lsa ne ajab.
Men qo‘lyozmadagi voqea-hodisalarni sharhlab, gapni maydalab o‘tirmadim. Munaqqid emasman, yozuvchiman. Yozuvchi sifatida aytamanki, kitobingiz o‘z o‘quvchisini topadi. Nasib qilsa, uni birinchi bo‘lib o‘zim sotib olaman. Omon bo‘ling!
Hurmat bilan,
Qo‘chqor NORQOBIL
Ushbu kitobni padari buzrukvorim G‘iyos hoji Abduazizxon o‘g‘li xotiralariga hamda ayajonim Sagida hoji Abdulhaq qiziga bag‘ishlayman.
Muallif
730 kun. Afg‘oniston
Muqaddima. Safarbarlik
Alloh tomonidan insonga berilgan eng ulug‘ ne’mat nima ekanligi haqida hech o‘ylab ko‘rganmisiz? Yo‘qmi?! Men esa bu haqda bosh qotirib ko‘rganman. To‘g‘rirog‘i, qatnashish qismatimda bitilgan “Afg‘on urushi” deb atalgan mash’um urushda kechgan hayot-mamot orasidagi kunlarimning har daqiqasi menga bu savolni ro‘baru qo‘ygan. Aytsam ishonmassiz, lekin o‘shanda ayni o‘n sakkizdan o‘n to‘qqizga o‘tgan paytlarim edi. Eng ulug‘ ne’mat bu -bizga berilgan HAYOT! Uni qanday yashashimiz,qanday sarf etishimiz esa har birimizning o‘zimizga bog‘liq deb o‘ylayman. Lekin, har doim ham bunday emasday. Hayot so‘qmoqlari gohida bizni o‘zimiz istamagan taraflarga ham chunonam chirpirak qilib olib ketadiki, aql bilan qarasangiz, ular almisoqda bitilgan taqdir yozug‘imiz harflaridagi zeru zabarlari, ilmoqchalari ekanligiga iymon keltirishdan boshqa ilojingiz qolmaydi…
Chirchiq tank poligoni. Ajdodlarimiz asrlar davomida qo‘sh haydab g‘alla ekib, ardoqlab kelgan bepoyon qirliklar. Qudratli mashinalar oyog‘i ostida ezg‘ilanib charchagan, mehribon dehqonini sog‘ingan dala. Oyoq ostidagi bilqillagan tuproqning himoga mahtal zarralari kichik harakatda ham, ona yer faryodi yanglig‘ ko‘kka o‘rlaydi.
